اثرات رنگها بر ادراک ما – رنگ شناسی
همانطور که می دانیم رنگ بر خلق و خوی احساسات انسان اثر می گذارد، از این اثر رنگ به منظور راحتی و افزایش بهره وری کارگران در صنایع استفاده شده است.
تلاش‌هایی در این راستا صورت گرفته تا از رنگهای جذاب، متناسب با فضای موجود، روشنایی محیط و نوع کار استفاده کنند.
موارد زیر چگونگی اثر رنگ ها بر ادراک ما از محیط را شرح می دهد:
- اثر رنگ بر اندازه اشیا: اشیا سبز و آبی بزرگتر از اشیا زرد و قرمز به نظر می رسد.
- اثر رنگ بر فاصله اشیا: سطوح سبز و آبی دور تر به نظر می رسند ، سطوح زرد و قرمز به نظر نزدیک می آیند.
- اثر رنگ بر قابلیت انعطاف اشیا: رنگهای با طول موج کوتاه (بنفش، آبی، سبز ) یک شی را هموار به نظر می‌رسانند رنگهای با طول بلند ( زرد، قرمز ) احساس نرمی و انعطاف را ایجاد می کنند.
- اثر رنگ بر دمای اشیا: قرمز،زرد جزو رنگ های گرم و سبز و آبی جزو رنگ های سرد هستند.
- اثر رنگ بر سختی اشیا: قرمز، زرد، سفید جزو رنگهای سخت، آبی سبز،سیاه از رنگهای نرم هستند.
- اثر رنگ بر وزن اشیا: اشیا با رنگ روشن به نظر سبک‌تر می‌آید.
اقسام رنگ ها – روانشناسی رنگ
رنگ های گرم محرک سیستم عصبی بوده و احساسات را تشدید می کنند این دسته از رنگها به وضوح قابل رویت بوده و موجب جلب توجه می گردند.
رنگ های قرمز نارنجی زرد و ارغوانی رنگ های گرم هستند.
رنگ های گرم نیمه قرمزِچرخه رنگها به عنوان رنگ های گرم شناخته می‌شود که شامل زرد سبز و قرمز-بنفش می باشد.
نقاط قوت: این رنگها القا کننده گرمی و راحتی هستند.
نقاط ضعف: رنگهای گرم زیادی، در تصویر باعث تضعیف برجستگی که باید در تصویر وجود داشته باشد می‌شود.
نکته: بنفش نقش دوگانه دارد در کنار رنگهای گرم خاصیت گرمی و در کنار رنگهای سرد خصلت سرد دارد به طور کلی می توان رنگ های اصلی را زرد قرمز آبی دانست و در کنار چه رنگ دیگر نارنجی سبز بنفش را در گروه رنگهای مکمل طبقه بندی کرد.
رنگهای سرد – رنگ شناسی در نقاشی
رنگ های سرد رنگ های آرامش بخش هستند و هارمونی آنها در محیط‌های مختلف بیشتر است و زیاد در چشم نیستند.
رنگهای آبی، نیلی، سبز از جمله رنگهای سرد هستند.
نیمه آبی چرخه رنگ به عنوان رنگهای سرد شناخته شده که شامل آبی-سبز و آبی-بنفش می باشد.
نقاط قوت: این رنگها آرام و راحت هستند این رنگ ها ممکن است به صورت غیر صمیمی و بی تکلف و ساده دیده شوند و برای انتخاب به عنوان پس زمینه مناسب هستند.
نقاط ضعف: این رنگها احساس منفعلانه داشته و ممکن است برای تصاویر گرافیکی قوی مناسب نباشند.
رنگهای خنثی
رنگهای خنثی رنگ هایی هستند که در طیف رنگی وجود نداشته و از ترکیب رنگ های دیگر به وجود می آیند و می‌توانند اثرات مثبت یا منفی داشته باشند سیاه، سفید، خاکستری، بژ و قهوه ای رنگهای خنثی هستند.
رنگهای گرم و رنگهای سرد
رنگ ها در چرخه رنگ به آسانی به دو دسته رنگهای گرم و سرد تقسیم می شوند قرمز، نارنجی، زرد و ترکیبات دو به دو آنها حاضر در دایره رنگ القا کننده گرما هستند.
آبی، بنفش و ترکیبات دو به دو آنها حاضر در دایره رنگ به عنوان رنگ های سرد می باشند.
رنگ های گرم و سرد دارای ویژگی‌هایی هستند که با آشنایی و شناخت آنها دامنه کاربرد این نوع رنگها مشخص تر می‌گردد پاره ای از ویژگی ها عبارتند از:
درجه حرارت رنگ ها
درجه حرارت رنگ ها تا حدودی به وجود رنگ ها در دنیای واقعی بستگی دارد، قرمز و نارنجی رنگ هایی هستند که در آتش هستند زرد رنگی است که در نور خورشید وجود دارد آبی رنگی است که در آسمان در آب و یخ موجود است.
در یک منظره تابستانی رنگ های گرم قرمز زرد و نارنجی وجود دارند، در یک منظره زمستانی و برفی رنگ های سرد آبی و بنفش حضور دارند، دو دسته رنگ های گرم و سرد از جهت تاثیری که بر بیننده دارند کاملا متفاوت هستند، ولی بی تردید استفاده از آنها بر روحیه شما یا فضایی که می خواهید فراهم آورید بستگی دارد در کل این نکته را باید به یاد داشت که رنگ های گرم مثل رنگ قرمز به گونه ای خود را به بیننده نزدیک می‌کنند گویی به سمت ما در حرکت اند.
درست برخلاف آن رنگ های سرد مثل رنگ آبی فاصله و دوری را نمودار می‌شوند به همین دلیل رنگ های گرم رنگ های ” پیشرو ” نیز می گویند زیرا چشم را به طرف خود جلب کرده و نقشی برجسته در یک تصویر القا می‌کنند.
در حالی که رنگهای سرد رنگ های دور شونده هستند که تضاد مسافت را القا می‌کنند و نشان می‌دهند.
در نتیجه رنگ های گرم برای فضاهای بسته و کوچک مناسب نیستند و این نوع رنگها فضاها را کوچکتر نشان می‌دهند اما رنگ های سرد محیط را بزرگتر نشان می دهند.
به کاربردن رنگ های گرم و سرد در کنار هم
به کاربردن رنگ های گرم و سرد در کنار هم جاذبه زیادی ایجاد می‌کند به طور مثال گذاشتن یک گلدان نارنجی در زمینه یک دیوارِ آبی روشن سبب تشدید و نمایان شدن هر دو رنگ می‌شود؛ گذاشتن یک عنصر تزئینی آبی در مقابل دیوار قرمز نیز باعث آرام شدن شدت رنگ مایه قرمز می شود.
رنگها گرم تاثیری چون جریان مواد مذاب از دهانه آتش دارد مهاجم و توجه برانگیز و خودنما است و احساسات را برمی انگیزد.
وجود رنگ گرم در محل کار آهنگ حرکت را سریع تر می کند ترکیب رنگهای گرم در کنار هم جسور غنی و زنده جلوه می کند.
طیف سبز تا بنفش
طیف سبز تا بنفش که شامل آبی و سایه های خاکستری است رنگهای سرد را شامل می‌شوند این رنگ ها همان تاثیر سرمازایی را دارند که نگاه کردن به تصویر آلاسکا در بیننده به وجود می آورد. اثر این رنگ ها نقطه مقابل اثر رنگ های گرم است. فعالیت متابولیسم بدن را کم می‌کند و در بیمه بیمارستان ها برای آرامش بیماران روانی به کار می رود.
رنگهای سرد بیزاری بیهودگی و دلگیری را بیان می‌کند، در عین حال بازتاب رنگهای سرد همیشه منفی نیست مجموعه ای از رنگهای سبز و آبی گاه احساس پاکیزه و جذاب فرو رفتن در یک آبگیر خنک کوهستانی را تداعی می‌کند.
رنگ زرد
هنگامی که چشم رنگ زرد درخشنده را می‌بیند پیام به مغز رسیده و مغز آن را ترجمه می‌کند سپس گرمای حاصل از نور خورشید طراحی شده و حس گرمی منتقل می‌شود این مسئله با دیدن رنگ آبی به صورت برعکس اتفاق می افتد.
بر این اساس با توجه به خاصیت سردی و گرمی رنگ در هر آب و هوایی می توان کمبود حس دمای موجود را رنگ جبران نمود.
برای مثال انتخاب طرح رنگ اداری صنعتی و مسکونی در منطقه با آب و هوایی سرد و زمستانهای طولانی استفاده از رنگهای گرم هم آرامش و آسایش فضا را افزایش می‌دهد و هم حس گرما را در محیط به وجود می‌آورد؛ حال آنکه در مناطقی با آب و هوای گرم استفاده از رنگهای خنثی و ملایم و بسیار مناسب است.
موضوع جدی در مورد رنگ ، روانشناسي رنگ و تأثير آن بر روی محيط پيرامون است. انتخاب رنگ مناسب از نظر روحيه‌ای كه آن رنگ ايجاد می‌كند، بسيار حائز اهميـت اسـت و طراحـان حرفه ای از اين موضوع خيلی زياد استفاده می كنند.
به عنوان مثال، در فروشگاه كه قرار است مشتری هر چه بيشتر پول خرج كند، بايد رنگ و فضايی چشمگير به كار برد تا اجنـاس جلـوه مضاعف پيدا كنند و يا در يك سالن توليد كه كاركنان بايـد از پويـايی لازم برخـوردار باشـند، رنگ مناسب در فضای سالن حضور داشته باشد. يا فضای اتاق نشيمن كه قـرار اسـت محيطـي صميمی برای صحبت های خانوادگی باشد و اشتياق اعضای خانواده را برانگيزد ، بايـد از رنـگ در خور برخوردار باشد. منظور از رنگ هاي گرم، رنگ هايی هستند كه احساس گرما، خورشيد را در ذهن بيننده زنده می كنند.
اين نوع رنگ ها را بيشتر در داخل ساختمان هايی مورد استفاده قرار مـي دهنـد كـه فقدان نور خورشيد را القاء و فقدان آن را جبران كنند.
زمستان برف یخ – رنگ شناسی
رنگ هايی كه مايه آبي در آنها باشد در ذهن انسان زمستان، يخ، برف و آب را متبادر مي سازد.
در رنگ آميزي داخلی از اين رنگها به منظور بی‌اثر سـاختن تـأثير نـور زيـاد و يـا مسـتقيم خورشيد نيز استفاده می شود. اگر از اين رنگ ها به طور صحيح استفاده نشود موجب انـدوه و كسالت و دلسردی در روحيه كاركنان خواهد شد. سازگاري با شرايط و حالات جديد و ابراز احساسات آزادانه براي آنها دشوار اسـت. ايـن افراد از نظر هيجانی سرد و خوددار هستند. در رابطه ذهنيت و عينيت تأكيد آنـان بـر ذهنيـت است.
رنگ های خنثي – رنگ شناسی در نقاشی
رنگ هاي خنثی در گستره ای از روشن تا تيره موجود هستند و رنگهـايی برگرفتـه از طبيعـت محسوب می‌شوند. برف، ابر، گچ، سنگ، خاك، زمين، شن، گرانيـت، مرمر، چـوب، بلوط، حصـير، ذرت ، قارچ، آج و يا مواد مصنوعی مانند فلز، شيشه، سيمان و غيره از جمله موادی هستند كـه رنگ هاي خنثی را تشكيل می دهند. رنگ های خنثی، رنگ هايی هستند كه از ميزان زيادی رنگ سفيد برخوردار بوده ولي به هـيچ يك از رنگ هاي اوليه (قرمز،آبي و زرد ) و ثانويه (سبز ،نارنجي وبنفش) متمايل نيستند.
رنگ کرم
بـا ايـن تعريف رنگ های كم مايه مانند صورتی كمرنگ يا آبي آسماني جزء رنگ های خنثی محسـوب نمی شود ولی رنگ كرم يكی از رنگ های خنثی به حساب می‌آيد . تركيب بندی رنگي با رنگ هاي خنثی ممكن است از تركيب رنگ های بسـيار محـدود ماننـد سياه ،سفيد و خاكستری تشكيل شده باشد و شامل رنگ كرم نيز می باشد.
رنگ های خنثی در دنياي آراستگی محـيط از اهميـت بسـياری بـر خـوردار بـوده و كـاربردی هستند .
خنثی بودن آنها به اين معناست كه می توان به راحتی در كنار هر رنگ ديگری بدون احتمال وجود از دست رفتن زيبايی هر يك از ديگر رنگها، تركيبی مناسب در فضا ايجاد كرد.
با توجه به آنكه اين رنگ ها نيز آرامبخش و ملايم هستند ، بـا پوشـش ديـوار بـا يكـی از آنهـا می توان پس زمينه خوبی براي نصب تابلو، نوار های چاپی و كاغذی ،پرده‌ها و بـه طـور كلـی ديوار كوب‌ها فراهم آورد. اگر فضايی به قدری از لـوازم آراسـتگی پـر شـده باشـند كـه احسـاس آرامش را برهم ريزد، يكی از راه‌های ايجاد تعادل در محيط با حفظ همان وسائل ،رنگ آميـزی سطوح اصلی ويا تعويض پوشش های ثانويه مانند پرده ها و…. به يكی از رنگ های خنثی است.
جلب نظر – روانشناسی رنگ در طراحی محیط
هنگامی كه قصد داريد قسمتی از فضا مانند يك ديوار، درب، پنجره ويا هـر خـورده ريـزي بـه طور كلی هر وسيله ای كه در محيط وجود دارد ،به محض ورود بيننـده بـه داخـل ، نظـر او را جلب نكند ، آنها را به يكی از رنگ های خنثی رنگ آميزی كرده و يا رنگ خنثی را در انتخـاب آنها در نظر بگيريد. از اين خاصيت رنگ های خنثي برای رفع عيوب معمـاری و شكسـتگی هـا و فـرو رفتگـی هـا می توان بهره زيادی كسب كرد، به عنوان مثال ،با رنگ آميزی بخشی از فضا كه دارای مشـكل ساختاری است و شما نمی خواهيـد فـوری مـورد توجـه بيننـده قـرار بگيـرد، توسـط يكـی از رنگ هايی خنثی به راحتی می توانيد آن را در نظر اول بپوشانيد، بكارگيری رنگ هـای خنثـی در محيط نيز با اهداف گونـاگون آراسـتگی آن از رنـگ هـای خنثـی انتخـاب شـده اسـت می‌توانيد داراي دو هدف باشد :
1- جلب نظر بيننده به طرف اثر هنري تابلو و يا لوح كه در اينجا بـا نـور پـردازی ،ايـن تأكيـد بيشتر می شود.
2- تغيير فضای يكنواخت با عنصری با رنگ آميزيی گرم وانرژيی دارتر.
اگر نياز و لزوم به جلوه دادن فرورفتگی در كنار پنجره وپله مورد تأكيد باشد، به طور قطع يـك و يا تركيبی از چند رنگ گرم را در كنار رنگ های ملايم وخنثی می توان به كار گرفـت تـا بـه اين ترتيب نظر هربيننده در حال عبور از آن محيط را به خود جلب كند.